Ιωάννης Πανουτσόπουλος: «Πράξεις των Αποστόλων»

Με έναν τίτλο δάνειο από το πέμπτο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, που περιγράφει τη ζωή και τη δράση της Εκκλησίας αμέσως μετά την Ανάσταση του Χριστού, ο Ιωάννης Πανουτσόπουλος συστήνει τη νέα του ποιητική συλλογή, η οποία χωρίζεται σε τρεις επιμέρους ενότητες, τις «Πράξεις των πολιτών», τις «Πράξεις των προσκηνητών» και τις «Πράξεις των ποιητών», καθεμιά από τις οποίες προσεγγίζει και μια διαφορετική πτυχή του ανθρώπου, ως κοινωνικού όντος, ως ύπαρξης που συνδέεται με το Θείο και ως καλλιτεχνικής φυσιογνωμίας που θέτει τη δημιουργία στο κέντρο της ζωής. Πρόκειται για μια σειρά ποιημάτων που επιχειρούν να προσεγγίσουν τις ποικίλες όψεις του ανθρώπινου φαινομένου με διάθεση όχι πάντα ποιητική, εξυμνητική δηλαδή ή ωραιοποιητική, αλλά και με διάθεση αντιποιητική, με απώτερο δηλαδή στόχο την αποδόμηση, την κριτική και, ενίοτε, την καταγγελία. Αυτή ακριβώς η τάση του ποιητή προς ένα είδος αποκαθήλωσης των πάγιων και παγιωμένων σταθερών που φέρουν μέσα τους έντονα τα ίχνη της αποσύνθεσης και της αποδιάρθρωσης, εκβάλλει σε ένα ποιητικό αποτέλεσμα αρκετά πεζολογικό που, ακριβώς επειδή δεν παύει να διατηρεί τους δεσμούς του με την ποίηση, συντίθεται ως παρακαταλογή, ως έκθεση δηλαδή που διατηρεί μια συνέχεια και μια ροή με έντονο όμως τον αφηγηματικό χαρακτήρα. Στην περίπτωση του Πανουτσόπουλου βέβαια δεν πρόκειται για αφηγήσεις, παρόλο που μπορεί κανείς να δει εδώ και ροπή προς την περιγραφική ή αφηγηματική έκθεση, αλλά για διαπιστώσεις, για συμπεράσματα εν είδει παρατηρήσεων που ανατέμνουν το κοινωνικό, το καλλιτεχνικό, το ανθρώπινο σχήμα για να ανακαλύψουν τα σημεία και τα στοιχεία εκείνα της παρακμής και της φθοράς. Μοιάζει, δηλαδή, ο ποιητής να τεχνουργεί μια κατάθεση και για την κατάθεση αυτή υιοθετεί και πλάθει μια γλώσσα που, χωρίς να είναι σύνθετη ή επιτηδευμένη, κατορθώνει να δώσει όλες τις αποχρώσεις, όλες τις πτυχές μιας πραγματικότητας που παρέχει πλείστα όσα ερεθίσματα για την κριτική, την αποτίμηση, την αναμέτρηση μαζί της. Γιατί αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει ο ποιητής, μια αναμέτρηση με τον κόσμο και με τον εαυτό με τους όρους της τέχνης όπως αυτή μπορεί και θέλει να διεισδύει μέσα στις καταστάσεις και τις συνθήκες, για να αποστάξει από αυτές την ουσία και το νόημά τους, την ενέργεια και την αναπλαστική εκείνη δύναμη που θα οδηγήσει σε μια νέα και ανόθευτη πραγματικότητα.

Ιδιαίτερη σημασία αποκτά το γεγονός ότι ο ποιητής αντιλαμβάνεται και τεχνουργεί τον άνθρωπο στις τρεις διαστάσεις του, όπως δηλαδή αυτός εντάσσεται μέσα στην κοινωνία, όπως επικοινωνεί και συνδέεται με τον Θεό και όπως επιδίδεται στην καλλιτεχνική δημιουργία. Πρόκειται ουσιαστικά για τις τρεις εκείνες αξεχώριστες περιοχές που επικοινωνούν μεταξύ τους και στις οποίες διοχετεύεται η ανθρώπινη ύπαρξη για να αρτιωθεί, να τελειωθεί, να πορευτεί. Μόνο που και στις τρεις αυτές περιοχές μπορεί κανείς να διακρίνει τις παθογένειες και τα πάθη ενός κόσμου που δεν βρήκε τον βηματισμό του, που δεν υπερασπίστηκε την υπέρτατη ουσία του που είναι η ανθρωπιά, ως έκφραση και βίωμα ενός ανώτερου ήθους και μιας υψηλής ποιότητας ζωής. Ο ποιητής αντιλαμβάνεται τον τρόπο με τον οποίον ο ανθρώπινος βίος οργανώθηκε πάνω στη βάση ή καλύτερα πάνω στο σχήμα αιτίας-αποτελέσματος, στέκεται όμως περισσότερο στα αποτελέσματα, στις επιμέρους εκφάνσεις και εκδηλώσεις ενός πολιτισμού στον οποίο κυριαρχεί η ιδιοτέλεια και ο ωφελιμισμός, αφήνοντας την ανίχνευση και την ανεύρεση της αιτίας ή των αιτιών για τον αναγνώστη, ο οποίος καλείται να διαπιστώσει τους όρους και τα όρια της ύπαρξης και τον τρόπο με τον οποίο τα όρια αυτά άλλοτε ξεπερνιούνται και άλλοτε στρεβλώνονται.

{jb_quote}Υιοθετεί και πλάθει μια γλώσσα που, χωρίς να είναι σύνθετη ή επιτηδευμένη, κατορθώνει να δώσει όλες τις αποχρώσεις, όλες τις πτυχές μιας πραγματικότητας που παρέχει πλείστα όσα ερεθίσματα για την κριτική, την αποτίμηση, την αναμέτρηση μαζί της.{/jb_quote}

Ο ποιητής χρησιμοποιεί κυρίως το πρώτο ενικό πρόσωπο, που θα περίμενε κανείς πως θα έδινε έναν αυτοαναφορικό/αυτοβιογραφικό τόνο στην ποίησή του. Και πράγματι, η πρώτη ανάγνωση γεννά την εντύπωση αυτή, ότι δηλαδή πρόκειται για μια προσωπική κατάθεση, για την εξομολόγηση ενός ανθρώπου που προβληματίζεται και διερωτάται για τη θέση και τον ρόλο του στον κόσμο, στην πραγματικότητα όμως αυτό το πρώτο πρόσωπο λειτουργεί παραδειγματικά, ενδεικτικά, αντιπροσωπευτικά, ενώνοντας όλους τους ανθρώπους, όχι μόνο της συγχρονίας, αλλά και της διαχρονίας, και τοποθετώντας τους όχι τόσο κάτω από τα ίδια συμπεράσματα ή τις ίδιες διερωτήσεις, όσο κάτω από την ίδια την ανάγκη προσδιορισμού των παραμέτρων που συνθέτουν τη ζωή, όπως αυτές προέκυψαν από τις ανάγκες και τις πράξεις των ανθρώπων. Εδώ ακριβώς έρχεται για να ταιριάξει και ο τίτλος της συλλογής, που μιλά ακριβώς για πράξεις και ενέργειες που αποδίδονται και αποτυπώνονται με λόγο έμ-πρακτο, με λόγο δηλαδή που εμπερικλείει μέσα του την κίνηση, τη δράση, την ενέργεια και τις ποικίλες δυνάμεις που μορφοποιούν το ανθρώπινο γίγνεσθαι. Αυτό λειτουργεί όχι μόνο καταφατικά, αλλά και ενισχυτικά της αξίας του λόγου, της δύναμης και της δυναμικής του να δίνει σχήμα και μορφή στις εικόνες και να τροφοδοτεί την πράξη, να γίνεται ο ίδιος πράξη, ως υπόσχεση πια, και όχι απλώς και μόνο ως εξεικόνιση. Γι’ αυτό και είναι ένας λόγος που απέχει και απομακρύνεται από την αφαιρετικότητα και την κρυπτικότητα και προσεγγίζει μια εκδοχή πιο αναλυτική και συνθετική ταυτόχρονα, ένα απλόχερο και απλόχωρο άνοιγμα στο χαρτί, στην αντίληψη και τη συνείδηση του αναγνώστη.