Η Δεσκάτη είναι μία ορεινή κωμόπολη στα νότια του νομού Γρεβενών. Σε αυτό τον τόπο που εκτός από μετανάστες βγάζει και ποιητές, κάθε χρόνο αναβιώνει ένα ιδιαίτερο έθιμο την Παρασκευή μετά την Κυριακή του Πάσχα, με αργόσυρτα τελετουργικά τραγούδια και χορούς της Δεσκάτης, με τον τρίπατο χορό από νέους άνδρες, την Ανδρομάνα, στο τέλος των τραγουδιών…
Την ”οπτική” εξιστόρησή του παρουσιάζει ο φωτογράφος Άρης Παύλου μαζί με έκθεση παλιών φωτογραφιών του ιδιότυπου αυτού εθίμου που σημειωτέον επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο μόνο σε αυτή την περιοχή της χώρας μας. Το έθιμο του ξεπροβοδίσματος της Πασχαλιάς με την Ανδρομάνα στην Δεσκάτη δεν αναβιώνει, αλλά συνεχίζεται. Οι ρίζες του βρίσκονται σε αρχαία δρώμενα που συνδέονται με την ανακύκληση της φύσης και την αναπαραγωγή (Χειμώνας- Άνοιξη, Περσεφόνη- Δήμητρα). Είναι γνωστό πως τα δρώμενα της άνοιξης έχουν επίκεντρο την γυναίκα, θηλυκό γένος (Λαζαρίνες, Πρωτομαγιά, Πάσχα, Κλήδονας), ενώ στα δρώμενα του χειμώνα κυριαρχούν άντρες (Ρουγκατσάρια, Μωμόεροι, Αποκριές με τα αθυρόστομα τραγούδια…). Συνεπώς τα πασχαλιάτικα τραγούδια της Δεσκάτης είναι αφιερωμένα στο θηλυκό γένος (Δέσπω, Αγγελίνα, Μπεΐνα, Μάρω, Μούλα, γυναίκα του τεμπέλη, κοράσιο που τραγούδησε στο γεφύρι…) και το περιεχόμενό τους είναι κοινωνικό, σατιρικό, ιστορικό (ακριτικά, εποχή Τουρκοκρατίας), παραλογές κ.α, ενώ τα βήματά τους είναι τελετουργικά και όχι εύθυμα. Η Ανδρομάνα ανήκει στους δίπατους-τρίπατους χορούς, μια αρχέγονη συνήθεια κι άλλων χωρών της Μεσογείου, που σήμερα επιβιώνει μόνο στην Ελλάδα, στη Δεσκάτη και στην Ισπανία, στην Καταλονία. Συνεπώς είναι διακριτή και αποτελεί αντικείμενο μελέτης εθίμων του λαϊκού πολιτισμού από μελετητές διαφόρων χωρών. Η πλατεία γεμίζει με ομόκεντρους γυναικείους κυρίως κύκλους με τους συγκλονιστικούς στίχους του τελευταίου τραγουδιού να τραντάζουν ολόκληρο τον τόπο και να συνοδεύουν ολονών τις μνήμες μέχρι το επόμενο ξεπροβόδισμα
Ν’ ώρα καλή σου Πασχαλιά κι πίσου να γυρίσεις.
Όπους μας άφ’κις να μας βρεις κι ακόμα κι καλύτιρα.
Τούτουν του χρόνου τουν καλό, τουν άλλουν ποιος τουν ξέρει.
Για ζούμι, για πιθαίνουμι, για σι άλλουν τόπου πάμι.
Κώστας Χρυσάκης
Ερευνητής λαϊκού πολιτισμού
Διάρκεια: Από 1-30 Αυγούστου 2023
Χώρος: Αίθουσα ”Αρμονία”, κεντρικός δρόμος Δεσκάτης
Ώρες λειτουργίας: 9.00-14.00 & 18.00-22.00
