Έρση Σεϊρλή, Γκρίζος κύκνος, Σμίλη, Aθήνα 2020.
«Για να παρατηρήσεις πρέπει να συγκρίνεις και για να συγκρίνεις πρέπει να ’χεις σωστά παρατηρήσει», έγραψε ο Μπρεχτ. Αυτό που παρατηρώ στο βιβλίο Γκρίζος Κύκνος είναι ότι προεξάρχει το βίωμα σε πραγματικό τόπο, χρόνο και πολλά πραγματικά πρόσωπα. Και με τι τον συγκρίνω; Με τη στάση ζωής της Έρσης Σεϊρλή ως συγγραφέα και ανθρώπου με κύρια χαρακτηριστικά την εντιμότητα και την ευθυκρισία.
Στις διακόσιες σελίδες του βιβλίου, εκτός απ’ αυτές με πλάγια στοιχεία όπου η διήγηση φυτρώνει σε άλλο κορμό, η Έρση Σεϊρλή μιλάει για τη σχέση της με τον χορό ξεδιπλώνοντας τον ψυχισμό της. Και όπως ξέρουμε, ο ψυχισμός, ο χαρακτήρας είναι το πεπρωμένο. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με σπαρακτική ελεγεία των απολεσθέντων ευκαιριών, τουναντίον, με περίσκεψη, νηφαλιότητα, ακρίβεια και ειλικρίνεια αναπτύσσεται η φούγκα του αναστοχασμού με ωραίο λόγο και λειτουργική οικονομία στα εκφραστικά μέσα.
Το βιβλίο αρχίζει με μια εξαιρετική περιγραφή του δυσμικού ουρανού την ώρα της αμφιλύκης, την ώρα που όλα μοιάζουν σαν χαμένα κι όλα σαν κατορθωτά. Ώρα συμφιλίωσης και τακτοποίησης εσωτερικών λογαριασμών, χρεωστικών και πιστωτικών. Και οι πιστωτικοί λογαριασμοί στην περίπτωση της Ε.Σ. βασίζονται στο καταπίστευμα της λογοτεχνίας που θησαυρίζει χρόνια με συνέπεια, ως αναγνώστρια και δημιουργός.
Περιδιαβάζοντας το βιβλίο, το πρώτο που μ’ ευχαριστεί είναι η οργάνωση της τυπωμένης σελίδας, επιγραφές (motto), εναλλασσόμενα τυπογραφικά στοιχεία πλάγια και απλά και ευσύνοπτες ενότητες που δίνουν αναπνοή στη διήγηση. Ο τόπος είναι η πόλη μας, η Αθήνα και ο Πειραιάς, το αστικό περιβάλλον και οι μεταβολές του μέσα στα χρόνια. Αλλαγή των σπιτιών, των συνηθειών, της πόλης, παρακμή του αστικού ιστού. Ο Κύκνος, μετωνυμία του κεντρικού προσώπου βιώνει άσχημα την ολοκληρωτική αλλαγή.
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση αρχίζει απ’ την ευτυχισμένη παιδική ηλικία στους κόλπους της πολυπρόσωπης οικογένειας, στο ασφαλές και πολύσημο οικογενειακό περιβάλλον. Ο χρόνος είναι ορισμένος, από τη δεκαετία του 1950 ως το 2020, στα καθημερινά μας, της πανδημίας και του εγκλεισμού.
Πολλά πρόσωπα εμφανίζονται στο βιβλίο, απ’ την αγαπημένη οικογένεια ως τον χώρο του χορού και της λογοτεχνίας. Tο κεντρικό πρόσωπο γράφει το βιβλίο στο γύρισμα της ωριμότητας θέτοντας το ερώτημα: Πώς υποστηρίζει ο άνθρωπος τη ζωή του; Τι όνειρα είχε και πώς τα πραγματοποίησε; Με κεντρικό θέμα τον χορό η αφήγηση δεν σταματά με ευαισθησία και ακρίβεια να αναφέρεται και στις ομορφιές που μας περιβάλλουν.
Ως καθαρή πεζογραφία, το βιβλίο σε γλώσσα ποικιλόχρωμη, ζωντανή, με οικονομημένες ευθύβολες προτάσεις και παραγράφους, διεισδυτική ειρωνεία και χιούμορ, χωρίς κατάχρηση μεταφορών, σκοπεί κατ’ ευθείαν στην αλήθεια του προσώπου. Φράσεις-αποφάνσεις με το κύρος γνωμικών, τρόποι και τροπές του χρόνου, η λογοτεχνικότητα του βιβλίου δεν ακκίζεται στην ανάπτυξη του κλητικού επιφωνήματος. Δεν σκοπεί στο συναίσθημα, δεν αιθητικοποιεί τις εντυπώσεις. Δεν είναι ελεγεία των χαμένων δυνατοτήτων αλλά παραδοχή και όψιμη περίσκεψη στην τιμή και στην πεποίθησή της.
Έχοντας κεντρικό θέμα τον χορό, η αφηγήτρια επεκτείνεται και σε θέματα που την απασχολούν σε όλα της τα βιβλία, τη σχέση με τη φύση, τη θεραπευτική ιδιότητα της ομορφιάς, την παρακμή της πόλης και των σχέσεων και τα πολλά παράδοξα που μας περιβάλλουν.
Η Έρση Σεϊρλή, μαζί με τον Κύκνο, έχει εκδώσει οκτώ βιβλία πεζογραφίας, το καθένα με διαφορετική θεματική. Χωρίς να διολισθαίνει σε ποιητικότητες, η υποφώσκουσα ομορφιά του Γκρίζου Κύκνου αγγίζει νου και ψυχή και μας καλεί σε δεύτερη ανάγνωση.
⸙⸙⸙
[Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό Φρέαρ. Δείτε τα περιεχόμενα του έκτου ηλεκτρονικού μας τεύχους εδώ.]
